Trong thế giới manga, Itō Junji là cái tên có lẽ đã quá đỗi quen thuộc với các độc giả trong và ngoài Nhật Bản, đặc biệt sensei vô cùng thành công ở những tác phẩm thể loại kinh dị như Tomie, Uzumaki, Gyo,…

Với nét vẽ đặc trưng, thế giới truyện tranh của Itō Junji sensei đầy thất thường và vặn vẹo. Những lời nguyền không nguồn gốc không kết thúc, những nỗi ám ảnh vừa gần gũi vừa ghê tởm... Trong số các sáng tạo của sensei, có lẽ “Ningen Shikkaku” là một tác phẩm khác biệt nhất vì nội dung manga này được chuyển thể từ tiểu thuyết gốc cùng tên của nhà văn Dazai Osamu.

Ningen Shikkaku - Nhân gian thất cách (Mất tư cách làm người) là một tiểu thuyết ngắn mang yếu tố tự thuật của tác giả Dazai Osamu, xuất bản lần đầu năm 1948. “Cuốn sách được xem là kiệt tác của tác giả và xếp thứ hai trong số những tiểu thuyết bán chạy nhất ở Nhật, chỉ sau “Nỗi lòng” của Natsume Sōseki. Tại Việt Nam, tiểu thuyết được phát hành dưới tên “Thất lạc cõi người” bởi nhà sách Phương Nam.” (Theo Wikipedia)

Năm 1909, Dazai Osamu ra đời trong một gia đình đại địa chủ có cha là chính trị gia, cuộc đời bế tắc cứ thế liên tục rơi vào những giai đoạn trầm bổng theo dòng thời cuộc loạn lạc. Ông từng cố gắng t ự s át tới năm lần nhưng đều được cứu sống, cuối cùng Dazai đã thành công bằng cách trầm mình cùng người tình ở hồ nước ngọt của sông Tamagawa cùng năm tác phẩm “Ningen Shikkaku” xuất bản, kết thúc cuộc đời ở tuổi 39.

Tiểu thuyết gốc cũng là một tác phẩm đáng thưởng thức cũng như sẽ mang đến cho bạn nhiều suy nghĩ sâu hơn về các nhân vật cũng như cuộc đời chính tác giả Dazai Osamu. Tuy nhiên trong khuôn khổ bài review này, mình xin phép chỉ nói về những cảm nhận sau khi đọc manga chuyển thể của họa sĩ Itō Junji.

***

“Tôi đã sống một cuộc đời đầy hổ thẹn.”

Là ai đã thốt ra câu nói mở đầu này? Là cậu bé Oba Yozo, thanh niên Oba Yozo hay người đàn ông trưởng thành Oba Yozo từng hết lần này đến lần khác tìm cách hủy hoại bản thân?

Từ khi còn thơ ấu, Oba Yozo đã tràn ngập cảm giác mất kết nối với những người xung quanh cậu, mặc cho việc cậu được sinh ra trong gia đình địa chủ giàu có và cha cậu là một chính trị gia nổi tiếng.

Có thể việc sớm nhìn thấu bản chất con người qua sự bất nhất giữa biểu hiện bên ngoài và hành động sau lưng của họ mà Yozo bài xích thể hiện suy nghĩ của mình với xã hội. Nhưng cậu sợ hãi việc bị những người xung quanh nhìn thấu sự bài xích ấy cũng như không thể chịu nổi việc bị phơi bày suy nghĩ khác biệt của mình. Vì vậy Yozo chọn trở thành một cậu bé tinh ranh chuyên làm trò hề ngu ngốc mang lại tiếng cười cho những người xung quanh.

Yozo được nuôi dưỡng bởi người cha độc đoán gia trưởng, cậu sợ làm ông thất vọng nên chấp nhận đi ngược lại sở thích của mình. Còn ở trường Yozo học rất giỏi nhưng cậu lại sợ sự tôn sùng mà bạn học xung quanh dành cho cậu, cảm giác sự tôn sùng ấy là do họ nhìn thấu bản chất tinh khôn của cậu nên Yozo thà chấp nhận tạo hình tượng “thằng hề” ngốc nghếch còn hơn.

Nhìn thì tưởng rằng cậu bé Yozo rất ngây thơ nghịch ngợm, không ai biết cậu sớm bị những gia nhân trong nhà l ạm d ụng, cả nam lẫn nữ. Yozo không nói việc này cho cha mẹ xuất phát từ việc những đụng chạm với phái nữ khiến cậu có cảm giác xoa dịu tâm hồn khó giải thích. Chính Yozo cũng thừa nhận có lẽ những người phụ nữ sau này đã đánh hơi và lợi dụng sự lấp đầy nỗi cô đơn ấy mà tiếp cận cậu.

Vào trung học, Yozo vẫn tiếp tục nhận được sự quý trọng của những người xung quanh bằng chiếc mặt nạ và những màn trình diễn gây cười. Anh cho rằng mình đã che giấu bản chất hoàn hảo cho đến khi người bạn học Takeichi chỉ vào Yozo và lật tẩy sự giả vờ của anh.

Takeichi hoàn toàn trái ngược với Yozo, cậu ta xấu xí, lôi thôi, trông ngờ nghệch và luôn bị khinh thường, bắt nạt. Không rõ là do bị một người như thế nhìn thấu hay là do bị bất kì người nào nhìn thấu mà nỗi sợ bị phơi bày của Yozo bùng cháy mạnh mẽ.

Sự tồn tại của Takeichi khiến cho Yozo như ngồi trên đống lửa, anh quyết định kết bạn với kẻ quái dị Takeichi để loại trừ mối nguy này. Đây cũng là bước khởi đầu cho sự tha hóa trong nội tâm và hành động của Yozo.

Đã có lúc Yozo thật sự xem Takeichi là bạn, hoặc Takeichi có lẽ sẽ là một con đường giải thoát cho nội tâm của Yozo khi trở thành người đầu tiên hiểu thấu anh. Takeichi cổ vũ khả năng hội họa của Yozo và tiên đoán anh sẽ trở thành một họa sĩ giỏi. Tuy nhiên đến khi vẽ ra thì nỗi lo lắng và sợ hãi của Yozo lên tới đỉnh điểm khi anh không thể chịu đựng được việc có ai đó nhìn thấu tâm can của mình như Takeichi nhìn thấu nét vẽ của anh.

Trước khi kịp suy nghĩ thì Yozo đã sắp đặt một cái bẫy đủ để Takeichi tự k ết l iễu chính mình. Sự biến mất của Takeichi mang đến cho Yozo cảm giác nhẹ nhõm yên lòng mà chính anh cũng không ngờ đến, sự che giấu nội tâm của Yozo từ đây đã lên đến một mức độ bất chấp tất cả.

Takeichi từng nói hai điều về cuộc đời Yozo, một trong số đó là sau này phụ nữ sẽ luôn vây xung quanh Yozo. Điều này sớm được Yozo gọi là lời tiên đoán của quỷ khi những người phụ nữ thật sự vây quanh anh, họ vừa hủy hoại cuộc đời anh vừa bị anh tàn nhẫn hủy hoại.

Đầu tiên là những người phụ nữ ái mộ Yozo. Anh sợ nhìn thấy họ thất vọng về mình như sợ chính cha cậu khi xưa nên bất chấp sở thích mà chấp nhận tất cả họ, điển hình là hai chị em con người cô họ cho anh ở chung nhà, cuối cùng khiến họ tự t àn s át lẫn nhau, vì yêu anh.

Nếu như khi còn bé, môi trường xung quanh và người lớn phần nào tác động đến hành xử của cậu bé Yozo thì càng lớn lên, chính Yozo là người chọn cách hèn nhát xuôi theo những ước muốn và kỳ vọng những người xung quanh đặt lên người mình.

Không chịu đựng được ám ảnh với tấn bi kịch tàn nhẫn phá nát gia đình người cô họ, Yozo chạy đến một nơi ở khác. Ở đây anh cũng mắc kẹt với nỗi sợ hãi con người, nỗi sợ bị những con người xa lạ nhìn chằm chằm vào nội tâm và khi này là cả những tội lỗi sai lầm anh từng gây ra, Yozo bị Horiki, một người bạn quen biết trong lớp hội họa, nhắm đến và dẫn dắt Yozo vào con đường tệ nạn.

R ượu chè, ngh iện ng ập, đặc biệt là thôi thúc tìm đến gái m ại d âm ở khu đèn đỏ hằng đêm cứ thế tàn phá tuổi trẻ và bào mòn tâm tính của Yozo. Khi này có lẽ sự thỏa mãn bản thân mà Yozo chưa từng đạt được lại là vỏ bọc của việc từng bước đẩy anh đến bờ vực của sự tuyệt vọng hoàn toàn với chính mình.

Yozo tiếp tục bị mắc kẹt giữa truyền thống và những tư tưởng phương Tây mới mẻ khi bị kéo vào cuộc chiến về chính trị. Hai người phụ nữ ảnh hưởng đến anh nhất thời điểm này là người phụ nữ làm Cách mạng đáng sợ Matagi và một người phụ nữ có chồng làm việc ở quán rượu tên là Tsuneko.

Một người chiếm hữu Yozo và ép anh làm của riêng đến nổi khiến anh ám ảnh sợ hãi, một người là nơi Yozo tìm an ủi khi cho rằng cô là người duy nhất đồng điệu với tâm hồn anh vì cùng có những nỗi bất hạnh không thể tỏ bày cùng ai.

Yozo quyết định cùng t ự t ử với Tsuneko để chấm dứt nỗi tuyệt vọng trong lòng, nhưng cuối cùng chỉ có mình cô c hết, Yozo được cứu sống. Cố gắng t ự s át lần đầu tiên của Yozo thất bại đồng nghĩa với việc Yozo một lần nữa thất bại trong việc thực hiện mong muốn của mình, nối tiếp chuỗi tuyệt vọng khủng khiếp không cách gì cứu vớt nỗi.

***

Phụ nữ, bạn bè, những người giúp Yozo trong công việc, người thân đã lâu không quan tâm cậu, những kẻ xấu xa lôi kéo cậu. Tất cả họ tiếp tục xuất hiện trong cuộc đời của Yozo, có lúc hạnh phúc, có lúc bất hạnh, nhưng tăm tối, nghẹt thở, bức bối vẫn là cảm giác của ng đọc khi đồng hành cùng nhân vật Yozo.

Cả cuộc đời Yozo thất bại trong việc thấu hiểu “con người”, Yozo cố gắng hòa nhập nhưng không thể lừa dối chính mình nên chọn cách cực đoan là lừa dối hết thảy những người xung quanh. Đến khi sự lừa dối ấy cứ chồng chất lên nhau tạo nên những áp lực khủng khiếp mà Yozo không thể mang nổi nữa, sai lầm của anh là chọn những chất xúc tác tìm quên như r ượu, th uốc lá, thậm chí sau nay anh bị ngh iện cả thuốc giảm đau.

Trong thời gian cai ngh iện, Yozo làm quen được với Osamu Dazai, nhân vật được hiểu chính là tác giả của tiểu thuyết gốc. Trong truyện, Osamu Dazai đã viết lại cuộc đời của Yozo qua lời kể của anh và đạt được thành công vang dội trong sự nghiệp nhà văn của mình.

Nhưng cuối cùng cũng vì Yozo mà ông chọn cách t ự s át như chính điều ông đã làm với cuộc đời thật của ông. Còn nhân vật Yozo cuối cùng trở thành một người tàn phế sống cô lập trong túp lều ở ngoại ô Tokyo, tiếp tục bị l ạm d ụng và bất lực không cách gì thoát ra được hiện thực tàn khốc, dù vậy vẫn cố gắng giữ lấy nụ cười giả dối tự huyễn hoặc mình rằng rồi mọi thứ sẽ tự qua.

***

Theo mình, cái kết thấy được ở đầu truyện một phần nào đó ngụ ý nói về quyết định của tác giả. Osamu Dazai cũng là Yozo mà Yozo cũng là Osamu Dazai. Ông viết về cuộc đời mình dưới góc nhìn của một cái tôi hèn nhát nào đó khác. Để đến cuối cùng chẳng có cái kết nào là tốt đẹp dành cho cả hai cả. Nếu Osamu Dazai không c hết, ông cũng sẽ trở thành phế nhân như Yozo mà thôi.

Trần trụi, bức bối, chán ghét, tác phẩm “Nhân gian thất cách” đã trở nên sống động và dễ hiểu hơn nhiều dưới nét vẽ kinh dị của Itō Junji sensei. Nhưng gói gọn chỉ trong manga, ngoài tầng tầng lớp lớp ý nghĩ về cuộc sống, về nhân sinh, theo mình nhân vật chính Yozo là một con người tệ hại, hèn nhát, ích kỉ, khó mà nhận được sự cảm thông từ người đọc.

Nếu bạn yêu thích tác giả Osamu Dazai và họa sĩ Itō Junji có thể thử trải nghiệm tác phẩm này. Nếu bạn đang bất lực và chán nản, hãy chỉ đọc tiểu thuyết gốc để cảm nhận được chính xác hơn về suy nghĩ của tác giả nhé.

____

“…”: Trích từ bản chuyển ngữ mà reviewer đã đọc: HORROR FC

*Cover chỉ mang tính chất minh họa cho bài viết