“Để con bắt đầu lại nhé.

Mẹ ơi,

Con viết thư này để đến gần thêm mẹ - dù mỗi chữ con đặt xuống đây là thêm một chữ rời mẹ xa hơn. Con viết để trở về cái lúc, ở trạm dừng chân bang Virginia, mẹ nhìn, sửng sốt, cái tiêu bản đầu hươu treo trên máy bán nước ngọt cạnh nhà vệ sinh, cặp gạc phủ bóng xuống khuôn mặt mẹ. Vào xe, mẹ cứ lắc đầu lia lịa. “Không hiểu sao người ta làm vậy. Bộ không thấy đó là xác chết sao? Xác chết thì phải để cho đi, không phải kẹt lại vĩnh viễn như kia.””

“Một Thoáng Ta Rực Rỡ Ở Nhân Gian” là tiểu thuyết được viết dưới dạng thư, của một chàng trai có biệt danh là Chó Con gửi cho người mẹ không biết chữ của mình.

Cuốn sách là những dòng thời gian vắt chéo, lộn xộn, đan xen, từ quá khứ đến hiện tại rồi lại từ hiện tại trở ngược về quá khứ mà ở đó, có một gia đình người Việt di cư sang Mỹ và phải vẫy vùng giữa những cách ngăn văn hoá để cố gắng hoà nhập và tồn tại.

Cuốn sách này sẽ giúp bạn hiểu hơn, không chỉ cuộc sống của một người nhập cư và những khó khăn mà họ gặp phải khi đứng trước một nền văn hoá mới, mà còn được lắng nghe một “bài ca về sự sống, bền bỉ đi qua những hoang tàn và đớn đau, được nâng đỡ trên đôi cánh của tình yêu và cái đẹp.”

Vậy, vì sao mình thích cuốn sách này?

Trước hết là vì tình cảm gia đình trong “Một Thoáng Ta Rực Rỡ Ở Nhân Gian” quá đẹp, mà cũng quá đau đớn, trong khi mình lại là một người dễ xúc động với những gì liên quan đến gia đình.

Dù không trực tiếp trải qua chiến tranh, nhưng sự bạo lực và nỗi đau của nó vẫn bám theo gia đình Chó Con. Chúng hiện diện bằng những vết bầm trên da thịt anh - hậu quả của sự mất kiểm soát từ người mẹ mắc hậu chứng tâm lý. Nhưng sau tất cả, họ vẫn yêu thương và che chở cho nhau, bởi gia đình là vậy.

Chó Con hiểu tình trạng của mẹ và bà mình, “Con đọc được rằng cha mẹ bị hậu chấn tâm lý có khả năng cao hay đánh con cái”, biết rằng chiến tranh đã trở thành một phần trong kí ức của hai người, sẽ không có cách nào có thể xóa bỏ chúng.

Là người da vàng, ban đầu không thông thạo tiếng Anh, Chó Con thường xuyên bị đám trẻ da trắng bắt nạt và phải chịu cảnh phân biệt chủng tộc. Và bởi tiếng Việt thật nhỏ bé trước một cộng đồng sử dụng toàn tiếng Anh, tiếng nói của Chó Con và những người như anh mất đi sức nặng vốn có của nó.

Mình nhớ hoài cảnh gia đình Chó Con tới siêu thị mua đuôi bò để làm bún bò Huế, song không ai trong ba người biết đuôi bò phát âm như thế nào trong ngôn ngữ ấy, vậy là họ phải viện đến ngôn ngữ cơ thể - làm ra những hành động mô tả một con bò với nỗ lực để người bán hàng hiểu.

Vậy nhưng người bán hàng da trắng ấy đã cười nhạo họ, và xem đó như một trò vui. Chính vì những sự việc như vậy đã xảy ra, nên Chó Con đã quyết tâm học tiếng Anh, để lấp đầy những khoảng lặng cho người thân của mình.

“… Vậy là con bắt đầu sự nghiệp thông dịch viên chính thức cho gia đình. Từ lúc đó, con sẽ điền vào những chỗ trống, những khoảng lặng, nhưng ngắc ngứ của nhà mình bất cứ khi nào có thể. Con chuyển đổi giữa hai bộ mã. Con tháo tiếng của mình ra và đeo tiếng Anh của con vào, để người ta nhìn thấy mặt con, và nhờ đó thấy được mặt mẹ.”

Mẹ anh làm ở một tiệm làm móng, công việc này hủy hoại đôi tay và thậm chí là lá phổi của bà, khiến Chó Con ghét thậm những dấu vết trên bàn tay mẹ. Nước Mỹ không phải là đất nước trong mơ, chí ít là đối với những người như họ, “Bởi vì con là con của mẹ, nên bao nhiêu điều về lao động con biết là bấy nhiêu điều về mất mát con hay. Và mọi điều con biết về cả hai thứ ấy con đều biết qua đôi bàn tay mẹ [...] Tay mẹ xấu xí lắm - và con ghét mọi thứ đã làm chúng thành ra như thế. Con ghét việc chúng là hậu quả và cái giá cho một giấc mơ.”

Ai cũng phải loay hoay kiếm sống cho hiện tại, nhưng cũng không thể thoát được khỏi bóng ma của quá khứ. Tuổi thơ Chó Con đầy những câu chuyện chắp nối từ ký ức về chiến tranh của bà ngoại, cùng với di chứng bạo lực của mẹ mình sau khi cố gắng bước qua cuộc chiến, hình ảnh của bom đạn, cái chết và bản chất của người luôn quanh quẩn trong anh.

Và điều thứ hai khiến mình thích cuốn sách này, ấy là hành trình trưởng thành gian nan nhưng rực rỡ của Chó Con.

Dẫu có nhiều khó khăn, nhưng cuộc sống vẫn phải tiếp tục. Thời gian dần trôi, ý thức về bản thân của Chó Con cũng trở nên hoàn thiện hơn. Trong khi làm thêm ở một đồn điền, anh gặp Trevor và sau đó, hai cậu trai nhanh chóng trở nên thân thiết và nảy sinh những khát cảm đầu đời cùng với nhau. Nhưng sau khi nếm vị ngọt của tình yêu, họ lại phải đón nhận những cú huých lạnh lùng của thực tại tàn nhẫn.

Vào khoảng năm 2017, nước Mỹ bùng nổ vì dược phẩm gây n ghiện (những dược phẩm giảm đau có chứa thành phần chất gây n ghiện quá liều lượng cho phép, có thể gây n ghiện nếu sử dụng), bạn bè Chó Con, bao gồm cả Trevor, cũng là nạn nhân của cuộc khủng hoảng này. Rất nhiều người đã ra đi và Chó Con cũng phải đón nhận những mất mát chưa bao giờ muốn.

Không chỉ viết về những kí ức và dòng thời gian trôi nổi, với các tình tiết, sự kiện được hư cấu, Ocean Vuong vẫn rất ý thức trong việc bám sát hiện thực, bởi rằng câu chuyện này, một phần nào đó cũng chính là anh, là những gì anh đã trải qua và cảm thấy, là những người anh đã yêu trong cuộc đời mình (cho dù Ocean Vuong đã khẳng định rằng “Một Thoáng Ta Rực Rỡ Ở Nhân Gian” không phải tự truyện của tác giả).

Được mệnh danh là người đã tháo dỡ cấu trúc và “viết lại tiếng Anh”, Ocean Vuong đã viết nên một tiểu thuyết đẫm chất thơ, đẹp đến rung động và dạt dào xúc cảm.

“Một Thoáng Ta Rực Rỡ Ở Nhân Gian” kết lại với những dòng cuối dành cho mẹ - người mà Chó Con yêu thương và sẽ nhớ mãi đến hết cuộc đời này. Anh mong rằng kiếp sau, mẹ sẽ là một đóa hoa hạnh phúc (tên bà là Rose - Hồng), có một gia đình ấm êm, đủ đầy thay vì là một người phụ nữ mang đầy vết thương của chiến tranh và cuộc sống, phải đi khỏi đất nước của mình mà chưa hề sẵn sàng.

Đối với mình, đây là những dòng rất xúc động và mình đã suýt bật khóc khi đọc chúng, “Con biết là mẹ tin vào đầu thai. Con không biết mình có tin không, nhưng con mong là nó có thật.” Như thế, mẹ có thể có một cuộc sống mới và một bắt đầu mới ít đau đớn hơn, có lẽ thế.

Thật khó để tóm tắt “Một Thoáng Ta Rực Rỡ Ở Nhân Gian”, vì tiểu thuyết này không có một cốt truyện liền mạch, hoàn chỉnh. Nó giống như giao điểm của những dòng sông, thời gian và kí ức, hạnh phúc và nỗi đau, cứ chồng chéo lên nhau, kể cả hiện tại và quá khứ cũng vậy. Thế nên mình chỉ muốn nhắn nhủ rằng nếu bạn cảm thấy muốn đọc cuốn sách này sau những gì mình đã viết bên trên, vậy hãy đọc nó.

____

“…”: Trích từ bản chuyển ngữ mà reviewer đã đọc: NXB Nhã Nam

*Cover chỉ mang tính chất minh họa cho bài viết